Een passende warmtepomp voor elk soort huurwoning
bouwcomplex Woningcorporaties door heel Nederland zijn bezig met het verduurzamen van bestaande woningen. Na isolatie is de woningvoorraad geschikt voor de overstap naar een warmtepomp. Drie leveranciers vertellen hoe zij corporaties, aannemers en installateurs daarbij ondersteunen, welke systemen het meest geschikt zijn en wat de oplossingen van de toekomst worden.Het verduurzamen van woningen stelt corporaties, aannemers en installateurs voor verschillende uitdagingen. De leveranciers die we spraken, noemen onder andere:
• Beperkte ruimte in en rond woningen • Rekening houden met esthetiek en geluid • Tekort aan technisch personeel • Kosten
De variatie in soort woningen zorgt ervoor dat elke corporatie meerdere typen en soorten warmtepompen nodig heeft. Zo hebben rijwoningen vaak wel ruimte voor een warmtepomp, maar portiekwoningen niet. En dan is er ook nog de keuze voor een apparaat op het dak, het balkon, de berging of kelder.
Elk soort woning een warmtepomp Flats, appartementen, rijwoningen, twee-onder-een-kappers; leveranciers hebben voor elk soort woning een oplossing. Jeroen Klijn, business unit manager heating bij Ambrava, geeft drie voorbeelden: “Als woningen een nieuwe schil krijgen en dus het dak open gaat om te isoleren, dan kan er een warmtepomp inclusief buffer op zolder geplaatst worden. Samsung is bezig met de ontwikkeling van boosters ter grootte van een cv-ketel. Die kunnen aangesloten worden op een grote warmtepomp die in de kelder of op het dak van een grote flat kan staan. Dit systeem gebruiken we al in kantoorpanden en straks kunnen ook corporaties ervan profiteren.” Voorbeeld drie staat uitgebreid beschreven in het kader verderop. Voor minder ingrijpende renovatieprojecten, heeft bijvoorbeeld Nefit Bosch een oplossing waarvoor het dak niet open hoeft en er bovendien geen beslag wordt gelegd op ruimte rond de woning. Het gaat om een geïntegreerde monoblock warmtepomp die in zijn geheel op het dak wordt geplaatst.
All electric versus hybride Bij elk verduurzamingsproject maken corporaties samen met aannemers en installateurs een keuze tussen hybride en all electric warmtepompen. De tendens is om goed geïsoleerde woningen direct gasloos te maken. Voor woningen die niet optimaal zijn geïsoleerd en hogetemperatuur afgiftesystemen hebben, is hybride vaak de logische optie voor een lager gasverbruik en een beter Energielabel. Rick Bruins, expert duurzame warmteoplossingen bij Remeha, constateert dat een deel van de corporaties nog op het spoor zit van: ‘volledig van het gas af’. “Dat komt doordat er lange tijd geen geschikte hybride oplossing was voor hoogbouw en kleine eengezinswoningen waarvan corporaties er veel bezitten. Daarin is de laatste tijd veel veranderd.”
Gerd Vrieling, commercieel directeur bij Nefit Bosch geeft aan dat het toch interessant kan zijn om in een keer door te pakken en ook minder goed geïsoleerde woningen direct gasloos te maken. “Dat levert direct een beter label op en de installatie hoeft dan niet over een x aantal jaren nog een keer te worden aangepast.” Verder constateert hij: “Wij zien dat de ene corporatie open staat voor alles wat nieuw is en de ander lang wikt en weegt. Focus is hybride, maar waar mogelijk wordt die stap overgeslagen. De nieuwere generatie warmtepompen die vaak hogere temperaturen kunnen leveren brengt all electric binnen bereik van corporaties. Hiermee maken die direct een grotere slag in CO2-reductie.” Bruins (Remeha): “Maar een groot deel van de woningvoorraad van corporaties is niet geschikt voor all electric warmtepompen.” De reden is dat deze woningen onvoldoende geïsoleerd zijn. Bovendien kan Nederland door nu veel woningen te hybridiseren, de duurzaamheidsdoelen van de overheid prima halen. “Alle Nederlandse woningen verbruiken samen nu jaarlijks 8 miljard kuub gas.
Door te hybridiseren kan dit omlaag naar 2 miljard kuub. Vervolgens hebben we tot 2050 om deze hoeveelheid gas te vergroenen. Dat moet te doen zijn. Een ander voordeel van hybride is: als de prijs van schoon gas gunstiger is dan die van elektriciteit dan kunnen huurders ervoor kiezen de warmtepomp uit te zetten en of juist de cv-ketel even niet of minder te gebruiken. We hebben nu een tijdelijk prijsplafond, maar ik verwacht dat de prijzen flink zullen blijven fluctueren.”
Prefab installaties Leveranciers, Techniek Nederland en de overheid zetten zich in om het vak van installateur aantrekkelijker te maken. Bruins (Remeha): “Wij ontwikkelen zo eenvoudig mogelijke systemen, zodat de installatie minder tijd kost.” Een andere deeloplossing voor het tekort aan techneuten is het bouwen van skids. Deze systemen worden in een fabriek gebouwd en hoeven bij plaatsing alleen nog aangekoppeld te worden. Een prefab, duurzame oplossing dus. Klijn (Ambrava): “Deze kant-en-klare systemen plaatsen we bijvoorbeeld via het dak op zolders. Skids zijn ook erg geschikt voor nieuwbouw. Je bespaart er op de bouwplaats flink wat manuren mee.” En dat is gunstig, want hij verwacht niet dat warmtepompen nog veel in prijs gaan dalen. Klijn: “Het blijven complexe, technische installaties en materialen zoals staal, koper en aluminium blijven duur.” Vrieling (Nefit Bosch): “Naast skids, bouwen we ook deels voorgemonteerde componenten. We hebben net een opdracht binnen voor honderden all electric units. En voor een ander woningbouw-renovatieproject bouwen we hybride skids, dus een combinatie: cv-ketel en warmtepomp.” Bruins (Remeha): “Ook wij kunnen warmtepompen leveren op een skid. Bij kleinere woningen plaatsen we die in een naar binnen geklapte dakkapel met het formaat van een modern dakraam. De buitenunit hangt buiten en is vanuit binnen te onderhouden. Binnen hangen en ketel en warmtepomp. Alles is voorgemonteerd in de fabriek.”
Service warmtepompleveranciers De leveranciers doen meer dan installaties leveren. Door hen al in de bestekfase en vanaf de warmteverliesrekeking te betrekken bij een renovatieproject kunnen corporaties een verduurzamingsproject zo efficiënt en goed mogelijk uit laten voeren. Dus met een optimale configuratie van de installatie en geen faalkosten. En met een zo groot mogelijk comfort en zo laag mogelijke energiekosten voor huurders. Na de ontwerpfase zetten leveranciers hun expertise in tijdens de uitvoering of zorgen ze dat de installateurs getraind worden in het plaatsen en inregelen van het systeem. Klijn (Ambrava): “We leren monteurs van installatiebedrijven om problemen zelf op te lossen. Lukt zo’n training niet voor de uitvoering dan zijn we ter plaatse bij de oplevering.” Vrieling (Nefit Bosch): “Met een team van vijftig uitstekend opgeleide en ervaren service-engineers ondersteunen we installatie- en onderhoudspartijen door heel Nederland. We werken samen met de installateur tijdens de inbedrijfstelling, maar kunnen ook ondersteunen met bijvoorbeeld F-gassen.” De leveranciers hebben inmiddels duizenden monteurs opgeleid. Bruins: “In het Hybrid Hero Programma voorzien we installateurs van de kennis om kwalitatief hoogwaardig te kunnen installeren. En we houden de leden van dit netwerk op de hoogte van ontwikkelingen, nieuws, trainingen en werk.” Ook ondersteuning bij de inventarisatie van subsidiemogelijkheden hoort bij verschillendel leveranciers tot de mogelijkheden.
Beheer Voor het beheer van installaties kunnen corporaties in veel gevallen ook bij de leverancier terecht. Met slimme software monitoren zij de installatie op storingen en andere afwijkingen. Hierdoor kunnen ze ingrijpen voor een installatie stilvalt.
Schonere verbrandingstechnologie Leveranciers investeren ook in schonere verbrandingstechnologie. Vrieling (Nefit Bosch): “Nu zijn het vooral warmtepompen, zonne-energie en elektrische oplossingen, maar waterstof zal zeker ook deel uitmaken van de transitie. In eerste instantie gaat het om industrie en mobiliteit. Daar ligt de grootste winst. Bosch is op beide gebieden al heel ver. Voor het verwarmen van woningen is er nog wel een weg te gaan, maar ook daar kan waterstof op termijn een rol gaan spelen.” Remeha zet in op de combinatie van all electric en schoon, fossielvrij gas zoals biogas, waterstof en groen gas. “Zodat we niet afhankelijk blijven van Rusland en Groningen met rust kunnen laten. Er is nu nog niet voldoende waterstof om veel grote projecten mee uit te voeren, maar als dat wel zo is, zijn wij er klaar voor.” In Lochem draait al een woningproject op waterstof met een systeem geleverd door Remeha.
Tekst: Sara Terburg
