Update warmtepomp: ambities genoeg, nu de praktijk nog
installatie In januari 2020 verschijnt het Nationaal Warmtepomp Trendrapport 2019. Wij blikken alvast vooruit met Rolf Heynen van onderzoeksbureau Dutch New Energy Research en Doekle Terpstra, voorzitter Techniek Nederland. Beide partijen zijn nauw betrokken bij het trendrapport.De warmtepomp staat aan de vooravond van opschalen. Techniek Nederland opende dit jaar acht regionale kenniscentra waar installateurs hun kennis bij kunnen spijkeren. Fabrikanten lanceren innovatieve oplossingen en er zijn financiële prikkels die de aanschaf van een warmtepomp moeten stimuleren. Desondanks is er een lange weg te gaan, helemaal omdat er in praktijk ook nog hobbels in de weg zitten. Over welke hobbels hebben we het dan? Volgens Rolf Heynen zijn dat vooral praktische problemen. Samen met zijn collega’s van onderzoeksbureau Dutch New Energy is hij verantwoordelijk voor het Nationaal Warmtepomp Trendrapport 2019. “Wat betreft nieuwbouw is er geen discussie meer. Nagenoeg iedere nieuwbouwwoning wordt vanaf 2021 voorzien van een warmtepomp. Het knelpunt zit vooral in de oudere huizen van voor de jaren negentig. Die blijven achter, terwijl daar de meeste winst te behalen valt. Zeker wanneer je isolatiemaatregelen treft.”
Eisen aan geluid Hoewel alle lichten op groen staan wat betreft de installatie van warmtepompen, spelen een aantal zaken de installatie parten. Wat in veel woonwijken, met name in de binnensteden, de installatie van buitenlucht warmtepompen vertraagt, is het risico op geluidsoverlast voor de buren. Naast de kosten, één van de belemmerende redenen voor consumenten om een buitenlucht warmtepomp te laten installeren. Ook binnen de Tweede Kamer is dit een discussiepunt. Kasja Ollongren, minister van Binnenlandse Zaken, wil vanaf medio 2020 een geluidsnorm voor lucht/water-warmtepompen invoeren van maximaal 40 dB op de perceelgrens. Om tegemoet te komen, wil de minister overdag en ’s nachts verschillende eisen stellen aan het geluid. Door deze aangekondigde maatregel vragen veel leveranciers zich af of er straks überhaupt nog wel een lucht/water-warmtepomp bij een gemiddeld rijtjeshuis kan worden geplaatst.
Wat doet de prijs? Prijs is de derde uitdaging in het verhaal. De prijs van een gemiddelde warmtepomp is voor woningbezitters nog altijd een struikelblok, ondanks de ISDE subsidiemogelijkheden. Tel daarbij op de nog relatief lage consumentengasprijs en de onzekerheid hoe de energieprijzen zich precies gaan ontwikkelen, dan krijg je een terughoudendheid bij de consument om de cv-ketel (deels) te vervangen door een warmtepomp. “De toekomst ziet er rooskleuriger uit. Warmtepompen worden efficiënter en de gasprijs zal stijgen. Op termijn zal dit voor veel woningbezitters de doorslag geven om over te stappen.” Volgens Doekle Terpstra, voorzitter Techniek Nederland, is het beste ‘middel’ om de warmtepomp populairder te maken, de positieve ervaringen van bewoners. “Die zijn er inmiddels volop van woningbezitters en huurders die profiteren van een lagere energierekening en meer comfort dankzij een warmtepomp. Daarnaast zullen de proeftuinen Aardgasvrije wijken veel kennis opleveren over het zo efficiënt mogelijk aanpakken van woningen. De verhoging van de energiebelasting op aardgas en de verlaging van de belasting op elektriciteit maken het financieel aantrekkelijker om over te stappen op duurzame technieken voor verwarming en warmtapwaterbereiding. De introductie van gebouw gebonden financiering maakt de drempel om te investeren lager. Deze lening is gekoppeld aan de woning, niet aan de woningeigenaar.”
Regionale Energiestrategie De warmtepomp is echter één taartpunt uit de hele duurzame-energie-taart. Naast individuele oplossingen, zijn er in Nederland talrijke gebieden waar collectieve oplossingen mogelijk zijn. Voorbeelden daarvan zijn stadsverwarming en zonneparken. Kijkend naar het geheel dan is er sprake van een grote menukaart waar een keuze uit gemaakt moeten worden. Hetzij door de individuele woningbezitter, hetzij door een gemeente of andere partij. Elke gemeente, provincie en ook waterschap werkt op dit moment aan een Regionale Energiestrategie (RES). De RES is een instrument om gezamenlijk te komen tot keuzes voor de opwekking van duurzame elektriciteit, de warmtetransitie in de gebouwde omgeving en de daarvoor benodigde opslag en energie infrastructuur. “Per wijk moet bepaald worden wat de toekomstige warmtevoorziening zal zijn. Dan is het een kwestie van kosten en draagvlak, maar ook in hoeverre het aanpassen van de energie-infrastructuur haalbaar en betaalbaar is. Onder de grond liggen al zoveel kabels en leidingen in binnensteden wat een oplossing als stadswarmte tot een grote uitdaging maakt. Dat maakt het dat er op individueel en wijkniveau nog veel onduidelijkheid is. Het is daarmee wachten tot alle regionale energiestrategieën ingediend zijn.”
Monteurs met kennis van zaken Uit het Nationaal Warmtepomp Trendrapport van 2018 bleek dat respondenten over het algemeen een (ruim) tekort ervaren aan technisch gekwalificeerd warmtepomp-installerend personeel in Nederland. Dat geldt ook voor de benodigde kennis bij het installerend personeel. Techniek Nederland heeft daar op in gespeeld middels het aanbieden van speciale cursussen. Het resultaat is de opening van acht praktijklokalen en een speciale leergang warmtepompen. “Er zijn inmiddels circa 2.000 monteurs opgeleid in de Green Deal,” aldus Terpstra. “De ambitie om binnen vijf jaar 6.000 monteurs bij te scholen voor warmtepompen gaat zeker lukken. En als de energietransitie extra vaart krijgt zullen we dat aantal ruim overtreffen. Neemt niet weg dat de beschikbaarheid van voldoende technische vakmensen met green skills voor deze energietransitie het een grote uitdaging is. Dat geldt ook voor het draagvlak voor de energietransitie bij burgers.”
Aardgasvrij Voorlopig is de cv-ketel nog niet weg te denken uit de Nederlandse woningen. Voor het aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving hebben we tot 2050 de tijd. Terpstra: “Dat betekent niet dat we achterover kunnen leunen. Al in 2030 moeten we meer dan een miljoen bestaande woningen aardgasvrij hebben gemaakt. Dat zal gebeuren met warmtepompen, maar ook met warmtenetten en technieken zoals geothermie, aquathermie, groen gas en wellicht ook waterstof. De cv-ketel is over vijf jaar dus niet ‘verslagen’, maar het aantal warmtepompen zal fors zijn toegenomen.”
Het Nationaal Warmtepomp Trendrapport is vanaf 15 januari gratis te downloaden op www.dutchnewenergy.nl/trendrapporten
